Enflasyon ve piyasa müdahaleleri: Türkiye'de göreceli fiyatlar nasıl altüst oldu?

Ekonomist Mahfi Eğilmez, kişisel blogunda kaleme aldığı makalesinde Türkiye ekonomisinde yaşanan çarpıcı sorunları mercek altına aldı. Eğilmez, enflasyonun yanı sıra hükümetin piyasaya yaptığı müdahalelerin, piyasadaki mal ve hizmetlerin göreceli fiyatlarını nasıl bozduğunu ve bu durumun ekonomik dengeyi nasıl alt üst ettiğini ele aldı.

GÖRECELİ FİYATLAR DEĞİŞMEDEN KALMALI

Eğilmez, makalesinde, bir malın ya da hizmetin piyasa değerini belirleyen en temel unsurun fiyat olduğunu vurguladı. Tarihsel bir perspektif sunarak, para kullanımından önce trampa sisteminin bu fiyat belirleme işlevini nasıl yerine getirdiğini hatırlattı. Bu bağlamda, enflasyonun fiyatları yükseltmesine rağmen, göreceli fiyatların değişmeden kalması gerektiğini belirtti.

Ancak, Türkiye’de son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon sorununun yanı sıra, hükümetin piyasalara yaptığı müdahalelerin göreceli fiyatlar dengesini bozduğunu ifade eden Eğilmez, bu bozulmanın piyasada ciddi sorunlara yol açtığını dile getirdi. Özellikle tahıllar gibi bazı temel ürünlerin fiyatlarının açıklanan enflasyonun altında kalmasına karşın, dolmuş ücretleri ve tekstil ürünleri gibi diğer malların fiyatlarının hızlı bir şekilde yükseldiğini belirtti. Ayrıca, kiralar, özel okul ücretleri ve tatil yeri ücretlerinin ise tüm ölçütlerin üzerinde artış gösterdiğine dikkat çekti.

Eğilmez, fiyatlar arasındaki bu farklılaşmanın, tüketicilerin sadece fiyat artışlarına değil, aynı zamanda fiyatlar arasındaki göreceli ilişkilerin kopmasına da şaşırmasına neden olduğunu belirtti. İki-üç yıl önceki bir haftalık tatil ücretinin bugün yalnızca uçak bileti ve taksi masraflarını karşılayabildiğini örnek gösterdi. Aynı şekilde, önceki yılların kira bedellerinin bugün sadece apartman aidatlarına denk geldiğini ifade etti.

TÜRK LİRASI DEĞER ÖLÇME NİTELİĞİNİ KAYBETTİ 

Makalesinde paranın değer ölçme işlevinin kaybolduğunu vurgulayan Eğilmez, Türkiye’nin gayri safi yurt içi hasılasının (GSYH) Türk lirası cinsinden ifade edilmesinin, artık insanların zihninde bir anlam ifade etmediğini söyledi. Bunun yerine, bu değerin dolara çevrildiğinde daha somut bir karşılık bulduğunu belirtti. Eğilmez’e göre, Türk lirasının değer ölçme niteliğini yitirmesi, fiyatlar arasındaki görecelilik sorununun temel nedenlerinden biri olarak öne çıkıyor.

Son olarak, Eğilmez, fiyatlar arasındaki bu görecelilik kargaşasının yalnızca ekonomik alanda değil, toplumun diğer alanlarında da karşımıza çıktığını dile getirdi. Türkiye’nin hukuk, demokrasi ve eğitim alanında hiçbir zaman gelişmiş ülkeler seviyesine ulaşamadığını, ancak her geçen gün daha da geriye gidildiğini belirtti. Dün eleştirilen durumların, bugün geldiğimiz noktada göreceli olarak daha iyiymiş gibi göründüğünü ifade ederek, durumun vahametini gözler önüne serdi.