Uzay adeta dev bir hurdalığa döndü! 6.600 tonluk atık başıboş dolaşıyor

Yıllardır süren uzay yarışı ve artan ticari uydu faaliyetleri, yörüngede ciddi bir kirliliğe yol açtı. Yaklaşık 160 ila 2.000 kilometre arasında uzanan bu alçak yörünge bandı, uydu iletişimi, hava durumu takibi, askeri sistemler ve küresel konumlama hizmetleri açısından kritik öneme sahip.

ESA Genel Direktörü Josef Aschbacher, modern toplumun temel işlevlerini yerine getiren birçok uydunun, bu görünmeyen fakat giderek büyüyen tehlikenin tam merkezinde olduğunu vurguluyor.

UZAYDAKİ ÇÖPLER SADECE ESKİ UYDULAR DEĞİL

Uzaydaki atıklar yalnızca artık kullanılmayan uydulardan oluşmuyor. Roket parçaları, fırlatma araçlarına ait parçalar, koruyucu kapaklar, astronotların kazara bıraktığı aletler ve patlamalardan kalan enkazlar da bu listeye dahil. Özellikle çarpışma, patlama ve yüzey aşınması gibi olayların ardından oluşan küçük parçalar, büyük risk oluşturuyor. Uzmanlara göre sadece 1 santimetrelik bir parça bile el bombası kadar yıkıcı bir etki yaratabilir.

1,2 MİLYONDAN FAZLA PARÇA UZAYDA BAŞIBOŞ DOLAŞIYOR

Yörüngede 1 santimetreden büyük 1,2 milyondan fazla parça bulunduğu tahmin ediliyor. Bunların 50 binden fazlasının ise 10 santimetreyi aştığı düşünülüyor. Her bir parça potansiyel çarpışmalara neden olabilecek kadar tehlikeli. Bu durum, uzmanların "Kessler Sendromu" olarak adlandırdığı zincirleme çarpışma riskini gündeme getiriyor. ESA’nın geliştirdiği MASTER yazılımı, özellikle 550 kilometre yükseklik civarında, artık aktif uydular kadar uzay çöpü bulunduğunu ortaya koyuyor.

YENİ TEKNOLOJİLER YENİ RİSKLERİ DE BERABERİNDE GETİRİYOR

Artan uzay trafiği ve küçük uydu projeleri, hem yeni çöplerin oluşmasına neden oluyor hem de mevcut çöplerle çarpışma ihtimalini artırıyor. Sadece 2024 yılında üç binden fazla yeni enkaz parçası kayıtlara geçti.

UZAYIN ÇÖPLÜĞE DÖNÜŞMESİNE KARŞI BAĞLAYICI YASA HÂLÂ YOK

Denizlere ve karasal alanlara çöp bırakmak hukuki yaptırımlara tabi olsa da, uzayda oluşan kirliliği önleyecek uluslararası bağlayıcı bir yasa henüz bulunmuyor. Buna karşın ESA gibi bazı kurumlar, uzay görevlerinin çöp üretimini azaltmak için çeşitli mühendislik standartları belirlemiş durumda. Bu standartlar arasında; görev sonrası enerji kaynaklarının devre dışı bırakılması, uyduların yörüngeden güvenli biçimde çıkarılması ve atmosferde tamamen yanabilecek malzemelerin tercih edilmesi yer alıyor.

CLEARSPACE-1 VE ASTROSCALE DEVREDE

Uzay çöpüyle mücadelede pratik adımlar da atılıyor. ESA, 2028 yılında devre dışı kalan PROBA-1 uydusunu yörüngeden çıkarmayı planlıyor. Bu görevde, İsviçre merkezli ClearSpace firması tarafından geliştirilen ve dört kollu bir robotik araç kullanılacak. Öte yandan Japonya merkezli Astroscale firması da benzer çözümler üzerinde çalışıyor. Her iki şirket, İngiltere Uzay Ajansı tarafından işlevsiz uyduları toplamakla görevlendirildi.

TEMİZLİK BAŞLADI, AMA YOL UZUN

Bu girişimler, uzay temizliği konusunda önemli bir dönüm noktası olarak görülse de, mevcut kirliliğin sadece küçük bir kısmını ortadan kaldırmak bile yıllar sürebilir. Uzmanlar, sürecin oldukça maliyetli ve teknik açıdan zorlu olduğunu belirtiyor.